“Орхиц, цацлага, цэг бичихэд хүндрэлтэй байдаг”
ШУТИС-ийн Эрдмийн зөвлөлийн танхимд “Монгол бичгийн кодчилол-2018” сэдэвт эрдэм шинжилгээний хурал, уузалт боллоо. Хурлаар монгол бичгийг цахим технологит хэрхэн нэвтрүүлэх, юникодтой болох тухай хэлэлцсэн юм. Хуралд ШУТИС, МУИС-ийн эрдэмтэн багш нараас гадна БСШУСЯ-ны мэргэжилтэн, ШУА-ийн эрдэмтэд, монгол бичгийн кодчилолын программ зохиосон, ажиллаж буй судлаач, инженерүүд оролцлоо. Тэд өөрсдийн судалгаа, программын тухай болон тулгамдаж буй асуудлаа ярилцаж, санал бодлоо солилцсон юм. Энэ үеэр Ардын багш Ш.Чоймаа “Бид монгол бичгээрээ бахархаж байна гэж ярих бус өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэж занших хэрэгтэй. Босоо бичиг бол бидний үндэсний хамгийн том баялаг юм. Эх бичгээ түгээн дэлгэрүүлэхээр хөдөлмөрлөж буй инженер залуусыг хараад баярлах сэтгэл төрж байна. Эдний минь эхлүүлж буй кодчилолын ажил үр дүнгээ өгөөсэй” гэж сэтгэгдлээ хуваалцаж байв. Бид монгол бичгээрээ бахархдаг ард түмэн. Манай улс шиг бичиг соёлын баялаг түүхтэй улс байхгүй хэмээн омогших нь бий. Гэвч өвөг дээдсээс уламжлан ирсэн босоо бичгээ хэдийнэ мартжээ. Хэдийгээр ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн хөтөлбөрт “Монгол бичиг” гэсэн хичээл байдаг ч цөөхөн цагтайгаас гадна ахлах ангид хаагдчихдаг. Тиймээс хүүхдүүд хангалттай сурдаггүй. Гүнзгийрүүлж судлах хүсэл ч бага. Гэтэл бидэнтэй хамгийн ойрхон ӨМӨЗО-нд босоо бичгээ хэрэглэж байна. Ном сэтгүүлээс эхлээд цахим сүлжээнд хүртэл монгол бичгээр харилцдаг. Энэ л жинхэнэ бахархал юм. Өвөрмонголын монгол ёс заншил судлаач Оч багш “Бид өөрсдийгөө монгол гэж тодотгох хамгийн том соёл нь монгол бичиг юм. Энд хүүхдүүдэд хэзээ ч хятад үсэг заадаггүй. Харин ерөнхий боловсролын сургуулиа төгсөөд их сургуульд орж байж сурдаг. Энэ бол Өвөрмонголын монгол уламжлалаа хадгалж үлдэх бодлогоос гадна Хятад хэмээх их гүрний дунд оршин тогтож буй цөөхүүлээ бидний хамгийн том бахархал юм” гэж байв. Бид цахим ертөнцийг босоо бичигт шилжүүлэхийн тулд тусгай кодчилолтой байх учиртай. Хэрэв зөв, нэгдсэн программ зохиож чадвал олон нийтийн цахим сүлжээнд нэвтрүүлэх эрхтэй болох юм. “Bolorsoft” компанийн захирал С.Бадрал “Бид 2003 онд фонетик буюу авиа зүйн загварыг бариад юникод стандарт руу орсон. Энэ нь 18 жил тогтворгүй, асуудалтай явжээ. Энэ байдлаараа цаашид бичихэд хүндрэлтэй болоод байна. Олон улсын юникодын байгууллагаас энэ асуудлыг энэ чигээр нь байлгаж болохгүй, Үүнийг сууриар нь шийдэж, өөрчлөх хэрэгтэй гэсэн. Тиймээс бид хоёр ч шинэ судалгаан дээр ажиллаж байна. Гэвч үр дүн нь гарах хараахан болоогүй байна” гэв. Б.Лхагвасүрэн “Кодчилолын программ олон хувилбараар гарч байна. Үүнийг эхлээд нэг болгох учиртай. Эрдэмтэн, судлаач, инженерүүд нэг санаанд нэгдэж чадвал зөв гарц олдоно гэж боддог. Миний хуввьд Японд байхаасаа кодчилолын программ дээр ажиллаж эхэлсэн. Хамгийн хүндрэлтэй нь орхиц, цацлага, цэг бичихэд хүндрэлтэй байдаг” гэсэн юм. 2015 онд Монгол хэлний тухай хуулинд өөрчлөлт оруулсан байдаг .Үүнд 2025 онд цахим ертөнцөд крилл үсэгтэй цуг монгол бичиг хэрэглэдэг болно гэж заасан тухай ШУТИС-ийн профессор Т.Намнан энэ үеэр онцолж байсан юм. Тиймээс босоо бичгээ дэлхийд хүлээн зөвшөөрүүлж, цахим хэрэглээнд оруулахын тулд нэгдсэн бодлого, шийдэл хэрэгтэй байгааг хуралд оролцсон эрдэмтэн, багш нар сануулж байлаа.
Ч.ГАНТУЛГА /ЗУУНЫ МЭДЭЭ/
