С.Чинзориг: Ирэх онд инфляцийн түвшинтэй уялдуулж цалин нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авах нь тодорхой
Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд С.Чинзоригтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Он гарснаар төрийн албан хаагчдын цалин хэдэн хувиар өссөн бэ?
-2014 оноос нэмэгдэж чадахгүй байсан төрийн албан хаагчдын цалинг хоёр удаа нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргасан. Нийтдээ төрийн албан хаагчдын цалинг 16.8-35 хувиар нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авлаа. Энэ нь эдийн засагт гарч байгаа өсөлттэй холбоотой Олон улсын валютын сантай хамтарч хэрэгжүүлсэн санхүүгийн өргөтгөсөн хөтөлбөрийн үр дүн гарч байна гэсэн үг. Нөгөө талаас сүүлийн нэг жил гаруйн хугацаанд төсвийн сахилга хариуцлагыг дээшлүүлэх талаар Засгийн газраас авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний үр дүн гарлаа. Уг арга хэмжээний ачаар гарсан төсөв санхүүгийн боломжийг төрийн албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлэх замаар иргэдийнхээ худалдан авах чадваруудыг нэмэгдүүлэх нь зүйтэй гэсэн чиглэлд Засгийн газар анхаарлаа. Төрийн албан хаагчдын цалинг инфляцийн түвшинтэй уялдуулж хоёр удаа нэмэгдүүлсэн. Мөн эрүүл мэнд, боловсролын салбарт ажиллагсдын ажлын байрны нөхцөлд хийсэн судалгаанд үндэслэж багш, эмч нарын ангилал зэрэглэлийг шинэчлэх арга хэмжээ авсан.
-Ангилал зэрэглэлийг шинэчилснээр төрийн албан хаагчдын цалингийн нэмэгдэлд нөлөөлсөн үү?
-Төрийн албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлэхдээ хоёр янзын арга хэрэглэсэн. Нэгдүгээрт, инфляцийн түвшинтэй уялдуулж цалинг нэмэгдүүлсэн. Өнгөрсөн жил болон энэ онд найман хувиар нэмэгдүүллээ. Инфляцийн түвшинтэй уялдуулж нэмэгдүүлэх энэ арга хэмжээнд төрийн үйлчилгээний албан хаагчид хамрагдлаа. Тиймээс нийтдээ 16.8 хувиар нэмэгдсэн. Мөн багш, эмч нарын ажлын байрны нөхцөлд үнэлгээ хийж, ажлын ачаалал, ур чадвар, хариуцлагаас хамаарсан цалингийн тогтолцоо руу оруулсан учраас илүү нэмэгдсэн юм. Бид 2020 онд төрийн албан хаагчдын цалинг нэмэгдүүлэхдээ бага албан тушаалтны цалинг арай ахиу нэмэгдүүлэх боломжтой. Тухайлбал, ажлын байрны нөхцөлийн үнэлгээ хийх ажлаа бага албан тушаалын албан хаагчдад хийж болох талаар судална. Боломжтой бол ажлын байрны хийсэн судалгаагаар ангилал, зэрэглэлийг нь өөрчилж болох эсэхийг судалж үзнэ.
-Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн 2019-2020 оны Гурван талт улсын хэлэлцээрээр төрийн албан хаагчдын цалинг хэдэн хувиар нэмэгдүүлэх вэ?
-Төсөв санхүүгийн боломжтой холбогдуулан төрийн албан хаагчдын цалин хөлс болон тэтгэвэр тэтгэмжийг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлага бий. Гэхдээ Гурван талт улсын хэлэлцээр эхлээгүй байна. Мөн Гурван талт улсын хэлэлцээрт орохдоо би дангаараа мэдэж, цалин тэтгэврийг нэмнэ гэж хэлэх боломж хязгаарлагдмал. Засгийн газраас өгсөн удирдамжийн дагуу хэлэлцээрт ордог. Ирэх онд инфляцийн түвшинтэй уялдуулж цалин нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авах нь тодорхой.
-Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт 2017-2018 оны улсын хэлэлцээрийн хэрэгжилт 83.2 хувьтай байна гэсэн. Энэ талаар ярихгүй юу?
-Гурван талт улсын хэлэлцээр байгуулна гэдэг нь Хөдөлмөрийн хуулиар зохицуулагдсан харилцаа. Одоогийн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа Хөдөлмөрийн тухай хуулиар Засгийн газар, Үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагууд, ажил олгогч эздийн байгууллагын төлөөлөл гурван талт улсын хэлэлцээр байгуулан ажиллана гэсэн хуультай. Хуулийн дагуу Засгийн газар хоёр жил тутам нэг удаа гурван талт улсын хэлэлцээр байгуулж ажилладаг. Ер нь гурван талт хэлэлцээр байгуулан ажилласнаар нийгэмд тогтвортой байдлыг хангахад чухал үүрэгтэй гэж нэг талаас үздэг. Өнгөрсөн жил гаруйн хугацаанд Засгийн газар гурван талт хэлэлцээрт хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийн төлөө идэвхтэй ажиллаж байгаа. Засгийн газрын зүгээс нийгмийн түншлэлийнхээ байгууллагуудад хүндэтгэлтэй ханддаг. У.Хүрэлсүх сайдын Засгийн газар байгуулагдсанаас дөрөв хоногийн дараа л анхныхаа Засгийн газрын хуралдааныг хийсэн. Тэр үеэр өмнөх Засгийн газар байгуулаагүй гэх шүүмжлэлтэй холбоотой үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагуудын тавьж байсан 2017, 2018 оны улсын хэлэлцээр байгуулах ёстой гэсэн асуудлыг авч үзсэн. Удахгүй 2019, 2020 оны Гурван талт улсын хэлэлцээр байгуулах ажилд орно. Маргааш, нөгөөдрөөс Ерөнхий сайдын захирамж гарах байх.
-Нийт хүн амын 30 хувь нь ядуу байна гэсэн судалгаа гарсан. Ядуурлыг бууруулахаар хэрхэн ажиллаж байна вэ?
-2016 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэлийн тоо шүү дээ. Үндэсний статистикийн хорооноос Дэлхийн банктай хамтарч хийсэн судалгаагаар хүн амын 29.9 хувь нь ядуу байна гэсэн судалгаа гарсан. Энэ судалгаанаас хойш ер шинэчлэгдэж гараагүй. Ядуурлыг бууруулж, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх нь ядуурлыг бууруулах үндсэн арга гэж үзэж байгаа. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагын удирдах ажилтнуудын зөвлөгөөнийг өнөөдөр зохион байгуулсан. Ажилгүйдлийг бууруулах гол арга нь мэргэжлийн боловсролын байгууллагуудыг нэмэгдүүлэх. Тэнд залуучуудыг сургаж мэргэжилтэй болгох юм.
-Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад гарч буй өөрчлөлтийн талаар танд ямар мэдээлэл байна?
-МСҮТ, политехник коллежийн багш, албан хаагчдад цалингийн таван хувийн урамшуулал олгож байсныг 10 хувь болгосон. МСҮТ, Политехникийн коллежийн багш, ажилчдын цалингийн асуудлаар гурван удаа ажилласны дүнд 30.8 хувиар нэмсэн. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын багш нарыг компьютержүүлэх хүрээнд хоёр тэрбум төгрөгийн санхүүжилт шийдвэрлэн, тендер зарлан сонгон шалгаруулахаар ажиллаж байна. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад суралцаж буй оюутнуудад сар бүр 100 мянган төгрөгийн тэтгэлэг олгохоор боллоо. Өмнөх Засгийн газрын үед 24 хүртэлх насныханд олгож байсан тэтгэлгээс ялгаатай нь нас харгалзахгүй.
-Тэтгэлгийг дүнгийн голч харгалзахгүй олгох уу?
-Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад босго оноо тогтооход хүндрэлтэй байдаг. Тиймээс энэ удаад дүн харгалзахгүй. Гэхдээ ирцээр босго тогтоож байгаа. Ирц 75 хувиас дээш байвал тэтгэлэг олгоно. Тэтгэлгийг сургуулиар дамжуулалгүй Хаан болон Төрийн банкаар дамжуулан олгоно.
-Манай улс гаднын орноос жилд хичнээн ажиллах хүч авч ажиллуулдаг вэ?
-Монгол Улс 2000 оны үед 24 мянга орчим хүн гаднаас авч ажиллуулдаг байсан. Сүүлийн жилд энэ тоо нэлээд буурсан. Тухайлбал, 2018 онд 8000 ажиллах хүчнийг гаднаас авсан. Энэ нь 2016 оноос 40 хувь, 2017 оноос 23 хувиар буурсан үзүүлэлт. Харин 2019 онд гаднаас авах ажиллах хүчний тоог 20 хувиар бууруулна. Ингэж чадвал Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт туссан гаднаас авах ажиллах хүчнийг 50 хувиар бууруулах зорилтоо хангах юм. Ингэснээр гаднаас авах ажиллах хүчний оронд монгол хүн ажиллана.
-Ихэвчлэн ямар ажлын байранд гаднаас хүн авдаг вэ?
-Барилга, зам, уул уурхайн салбарт гаднаас хүн авч ажиллаж байгаа. Дотооддоо бэлтгэж, ур чадвар эзэмшүүлж чадаж байгаа салбарт гаднаас ажиллах хүч авахгүй. Тухайлбал, 2019 онд автомашин засварын чиглэлээр гаднаас ажиллах хүч авахгүй. Автомашин засварын ажлыг монголчууд өөрсдөө шийдэх бүрэн боломжтой.
-Оюутнуудыг чадваржуулахаар гадны оронд сургах чиглэлд ямар бодлого баримталж байгаа вэ?
-Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад суралцаж байгаа, төгссөн оюутнуудын гадаадад ажиллах боломжийг хангах бодлоготой байдаг. Тэр дундаа Япон руу ажиллах хүчин чадваржуулахаар нэлээд ажилладаг.
-ЖДҮХС-гаас зээл авсан УИХ-ын гишүүдэд хариуцлага тооцох ёстой юу?
-Жижиг, дунд үйлд-вэрлэлийн сантай холбоотой асуудал ХХААХҮЯ-тай холбогддог. Тодорхой хэм-жээгээр энэ сангийн санхүүжилттэй холбоотой асуудал нэлээн улстөржсөн. ЖДҮ бол нэг талаасаа зээл. Улстөрчдийн ар гэр аж ахуй эрхэлж болохгүй, жижиг зээлээс санхүүжилт авч болохгүй гэсэн хууль байхгүй. Тэндээс өөрсдийн хамаарал бүхий компанид зээл авсан гишүүдийг өмгөөлж хамгаалахгүй. Хамгийн гол нь УИХ-ын гишүүн өөрт байгаа мэдээллийг ашиглаж, өөртөө давуу байдлыг бий болгосон гэдэг талаас харвал ёс зүйн асуудал зайлшгүй яригдах ёстой. Мөн авсан зээлээ зориулалтын дагуу ашигласан бол өөр хэрэг. Харин өөр хэлбэрээр буюу ББСБ-аар эргэлдүүлж, мөнгө угаасан бол хариуцлага хүлээнэ. Үүнд хууль хяналтын байгууллагууд ялгаж, салгаж хандах байх.
-Ахмадуудын тэтгэврийн зээлийн дарамтыг бууруулж тэтгэвэр барьцаалсан зээлийн хүүг 10 хувь болгон бууруулсан байна. Энэ тухай?
-2017 онд жилийн 15 хувийн хүүтэй байсан тэтгэвэр барьцаалсан зээлийн хүүг 2018 онд 12 хувь болгон бууруулсан. Энэ оны нэгдүгээр сарын 16-наас Төрийн болон Хаан банктай хамтран тэтгэврийн зээлийн хүүг 10 хувь болгон буурууллаа. Тодруулбал, дээрх хоёр банкнаас тэтгэвэр авдаг ахмадууд тэтгэврээ барьцаалсан зээлийг 12 сар хүртэлх хугацаагаар сарын 0.83, жилийн 10 хувиар тооцон авах боломжтой болж байгаа юм. Мөн зээл авсан нөхцөлд тэтгэврээ 100 хувь зээл болон хүүгийн төлбөрт өгдөг байсныг өнгөрсөн жилээс өөрчилж тэтгэврийн 30 хувь ахмадуудын гар дээр үлдэж байх зохицуулалтыг хийсэн. Энэ онд тэтгэвэр авагчид дөрөв орчим тэрбум төгрөгийн хүүгийн дарамтаас чөлөөлөгдөх урьдчилсан тооцоо гарч байгаа. Мөн Засгийн газрын зүгээс нийгмийн түншлэлүүдийн тавьж байгаа хүсэлтэд анхаарч байна. 2017 онд Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэрт гарч байгаа иргэдийн насыг жил бүр зургаан сараар нэмэгдүүлэх шийдвэрийг гаргасан. Энэ шийдвэрийг иргэдийн зүгээс нэлээдгүй эсэргүүцсэн. Тиймээс бид дээрх шийдвэрийг нөхцөл байдалдаа нийцээгүй гэж үзэн жил бүр гурван сараар нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргасан.
Б.Амартүвшин
