Монголын эдийн засаг Хятадаас шууд хамааралтай юу?
-Монгол, Хятадын харилцаа ба ганхах шалтгаан?-
Монгол Улс БНХАУ-тай 1949 оны 10 дугаар сарын 16-нд дипломат харилцаа тогтоож (67 жил), хоёр тал 1950 онд Улаанбаатар, Бээжин хотноо тус тус Элчин сайдын яамаа нээсэн байдаг.
Түүх сөхвөл, 1949-1962 онд хоёр талын харилцаа шинээр төлөвшин хөгжиж, энэ хугацаанд,
- Найрамдал, харилцан туслалцах тухай гэрээ (1960 он),
- Хилийн гэрээ (1962 он) зэрэг хоёр орны харилцааны эрх зүйн үндэс суурийг тавьсан олон гэрээ байгуулжээ.
ХОЁР УЛСЫН ХАРИЛЦАА:
1994 онд Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд Найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны тухай гэрээг шинэчлэн байгуулсан бөгөөд энэхүү гэрээ нь хоёр улсын одоогийн харилцааны эрх зүйн үндсийг бүрдүүлж байдаг юм. 2012 оны байдлаар хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагааны асуудлуудыг зохицуулсан 400 гаруй гэрээ байгуулагдсанаас 151 гэрээ хүчин төгөлдөр үйлчилж буй аж.
Харин 2003 оны зургаадугаар сард БНХАУ-ын дарга Ху Жинтаогийн Монгол Улсад хийсэн төрийн айлчлалын үеэр хоёр тал Монгол, Хятадын сайн хөршийн, харилцан итгэсэн, түншлэлийн харилцааг тогтоон хөгжүүлэхээр тохиролцсон. 2004 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Багабандийн БНХАУ-д хийсэн төрийн айлчлалын үеэр "Монгол, Хятадын хилийн боомт, тэдгээрийн дэглэмийн тухай хэлэлцээр”-т гарын үсэг зурсан.
2011 онд Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболдын БНХАУ-д хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр хоёр тал Монгол, Хятадын стратегийн түншлэлийн харилцааг тогтоон хөгжүүлэхээр тохиролцсон юм. Мөн 2013 онд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн БНХАУ-д хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр хоёр тал "Монгол, Хятадын стратегийн түншлэлийн харилцааг хөгжүүлэх дунд, урт хугацааны хөтөлбөр”-ийг байгуулсан.
Түүчнлэн 2014 оны наймдугаар сард БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин Монгол Улсад төрийн айлчлал хийсэн. Айлчлалын үеэр Засгийн газар болон хувийн хэвшлийн хооронд нийт 37 баримт бичигт гарын үсэг зурж, хоёр улсын харилцааны түвшинг Иж бүрэн стратегийн түншлэлийн түвшинд хүргэх улс төрийн шийдвэрийг зарласан юм.
Ингээд,
- 2014 оны 10 дугаар сард Монгол Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд БНХАУ-д албан ёсны айлчлал,
- 2015 оны дөрөвдүгээр сард Гадаад хэргийн сайд Л.Пүрэвсүрэн албан ёсны айлчлал хийсэн бөгөөд, 2016 оны 11 дүгээр сарын 28-нд Шадар сайд У.Хүрэлсүх айлчлал хийх байсан ч Хятадын талын саналаар цуцлагдлаа. Мөн тус улсад хийх байсан Гадаад харилцааны сайд Ц.Мөнх-Оргилын айлчлал, ОХУ-Монгол-Хятад улсын зам тээврийн сайдуудын уулзалт, Монгол-Хятадын парламентчдын уулзалтууд тус тус цуцлагдаж байна.
Мөн дүрстэй мэдээнд харуулсан энэ бүх харилцаа өнөөдөр ГАЦААНД ОРЛОО. Мэдээж шалтгаан нь Дээрхийн Гэгээнтэн XIV Далай ламын Монгол Улсад хийсэн ЕС дэх удаагийн номын айлчлалтай холбоотой. Гэхдээ монголчууд бид буддын шашинтай ард түмэн. Энэ ч үүднээс Хятад улсын хоригийг хүлээж авах шаардлага, шалтгаангүй бөгөөд энэхүү айлчлалыг Монгол Улсын Засгийн газар зохион байгуулаагүй гэдгээ мэдэгдсэн. Харин БНХАУ үүнийг хэт мэдрэг хүлээж авсан бололтой. Эсвэл өөр зүйл, өөр санаа байв уу?
Юутай ч тэд цуцлаад байгаа төрийн хэмжээний айлчлалын товыг "удахгүй мэдэгдэх болно" гэсэн ч хэзээ гэдэг нь тодорхойгүй үлдлээ. Мөн хөнгөлөлттэй зээлийн 4.2 тэрбум ам.доллар эргэлзээнд орж байна.
Дашрамд дурдахад, монголчуудын хувьд Хятадаас авах импорт жилээс жилд тэр дундаа сүүлийн дөрвөн жил тогтмол өсөлттэй байгаа нь харамсалтай.
